คนที่ไม่สามารถบัญชาตัวเองได้ ย่อมไม่เหมาะสมที่จะบังคับบัญชาคนอื่น ฉันใด คนที่ขาดจิตวิทยาในการสั่งงานที่ดี ย่อมไม่ประสบผลสำเร็จในหน้าที่การงานฉันนั้น “คุณศักดิ์สิทธิ์ครับ ช่วยกลึงเกลียวท่อชิ้นนี้ให้ผมด่วนนะครับ” “คุณนิติครับ วันนี้เมื่อมีเวลาว่าง คุณช่วยตรวจสอบจำนวนเครื่องมือชนิดต่างๆ ในสโตร์ให้ผมทีได้ไหมครับ” “ คุณอำนาจครับ โต๊ะเก้าอี้เหล่านี้ตั้งไม่เป็นระเบียบเรียบร้อยเลย เรามาช่วยกันจัดเสียใหม่ไหมครับ” คำพูดเหล่านี้ เราจะได้ยินอยู่เสมอ แต่ความรู้สึกของผู้ฟัง ทั้งสามคนนี้ คงจะแตกต่างกันกับข้อความที่ได้ยินมา การสั่งงาน หรือมอบงานที่แตกต่างกันของหัวหน้าทั้งสามคน ย่อมแสดงให้เห็นถึงการใช้จิตวิทยาในการสั่งงานที่แตกต่างกันออกไป ที่ส่งผลต่อการทำงาน ประสิทธิภาพ และความพึงพอใจ เต็มใจ ในการปฏิบัติงาน ของผู้ทำงานที่แตกต่างกันไป แต่คำพูดของทั้งสามคนก็ไม่ได้บ่งบอกว่าคำพูดของใครผิดหรือถูก แต่อยู่ที่สถานการณ์ เหตุการณ์ ที่จะเลือกใช้คำพูดให้เหมาะสมกับบุคคล และองค์ประกอบแวดล้อมอื่นๆ การสั่งงานจึงเป็นศิลปะที่ผู้บริหารหรือหัวหน้างานมอบหมายงานให้ผู้ใต้บังคับบัญชาทำที่ไม่ใช่เพียงคำสั่ง แต่ต้องพร้อมที่จะแนะนำวิธีการปฏิบัติ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ขององค์การ การสั่งงานนี้มีความหมายรวมทั้งการขอร้องให้ทำ การออกคำสั่ง และการให้คำแนะนำ การสั่งงานเป็นการแจ้งให้ผู้ปฏิบัติงานทราบว่า เขาจะต้องทำอะไร ทำอย่างไร ทำกับใคร ทำที่ไหนและทำเมื่อใด การสั่งงานยังเป็นภาระหน้าที่ของนักบริหารทุกระดับที่จะต้องเกี่ยวข้องกับการสั่งบุคคลภายในองค์การของตนให้ทำงานวันต่อวัน มนุษย์เรานั้นไม่สามารถจะล่วงรู้ทุกสิ่งทุกอย่างได้หมด ปัญหาหารทำงานจึงเกิดขึ้นทุกวัน นักบริหารจะต้องวิเคราะห์ข้อมูลของปัญหาเฉพาะหน้าต่างๆ ที่เกิดขึ้นแล้ววินิจฉัยสั่งงานไปยังผู้อยู่ใต้บังคับบัญชาของตนให้ทราบถึงแนวทางสำหรับแก้ไขข้อบกพร่องในการปฏิบัติงาน ให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น นักบริหารหรือหัวหน้างานนั้นได้ชื่อว่าเป็นผู้ที่ต้องอาศัยผู้ใต้บังคับบัญชา หรือลูกน้องที่มีความรู้ ความสามารถมาเป็นแขนและขาในการบริหารงานให้บรรลุเป้าหมายตามที่ตนได้วางแผนไว้ ในการสั่งงานและกระตุ้นให้คนงานด้วยความเต็มใจนั้น นักบริหารที่ดีจะต้องมีความรู้เรื่องศิลปะของการเป็นผู้นำ รู้หลักมนุษยสัมพันธ์ รู้เรื่องเกี่ยวกับพฤติกรรมของบุคคลในองค์กรและประการสุดท้ายคือ ต้องรู้หลักจิตวิทยาในการสั่งงานด้วย จึงจะสามารถทำงานให้บรรลุเป้าหมายได้ มีคำ กล่าวว่า การบริหารคือการทำงานให้สำเร็จโดยอาศัยมือผู้อื่น ซึ่งการอาศัยคนอื่นนั้น เราจำเป็นต้องมีจิตวิทยาที่ดี ที่จะทำให้เขามีความเต็มใจ ที่จะให้ความร่วมมือในการทำงานอย่างเต็มที่ ลักษณะของการไว้วานหรือสั่งงานนั้น ถ้าผู้รับคำสั่งเข้าใจตามคำสั่งถูกต้องและปฏิบัติตามคำสั่งด้วยความเต็มใจ งานที่สั่งไปนั้นก็จะสำเร็จลุล่วงด้วยดี ผู้ที่เป็นหัวหน้าจึงต้องมีจิตวิทยาที่ดีในการสั่งงานผู้ใต้บังคับบัญชา ดังนี้ด้านการจูงใจ เป็นวิธีการกระตุ้นหรือผลักดันให้ผู้ใต้บังคับบัญชามีความพึงพอใจในการปฏิบัติงานที่ได้รับมอบหมาย เลือกจังหวะเวลาในการสั่งงานที่เหมาะสมกับสถานการณ์ พร้อมอธิบายลักษณะงานให้ชัดเจน การสั่งงานแต่ละครั้งควรใช้คำพูดที่สุภาพมีลักษณะเป็นการขอร้องมากกว่าเป็นการใช้อำนาจบังคับ มอบความไว้วางใจให้กับผู้ใต้บังคับบัญชาด้วยการให้รับผิดชอบในหน่วยงานของตน ร่วมตัดสินใจ และร่วมออกความเห็นเกี่ยวกับงานที่ทำ ให้รางวัลด้วยการขึ้นเงินเดือน หรือเลื่อนตำแหน่งหน้าที่การงานสำหรับบุคคลที่ปฏิบัติงานดีเด่น ด้านการติดต่อสื่อสาร เป็นปัจจัยที่สำคัญมากเช่นกัน เพราะถ้าระบบการทำงานมีการสื่อสารที่ดีก็จะเป็นสิ่งที่ช่วยให้ผู้บริหารสามารถติดต่อหรือมอบหมายงานให้ผู้ใต้บังคับบัญชาทุกหน่วยได้สะดวกและรวดเร็ว ทำให้การปฏิบัติงานมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นด้านการเป็นผู้นำ การแสดงความเป็นผู้นำที่ดีด้วยการแนะแนวทางการปฏิบัติงานให้ผู้ใต้บังคับบัญชา ได้ยึดถือเป็นหลักปฏิบัติ และใช้วิธีการจูงใจในการสั่งงานให้ไปทำโดยขอร้องให้กลับมาปรึกษาได้ทุกโอกาสเมื่อเกิดปัญหาขณะทำงานนอกจากสามประเด็นดังกล่าวมาแล้ว การสั่งงานของผู้บังคับบัญชา ต้องเหมาะสมกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้น และต้องมีการปฏิบัติการอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อรับสถานการณ์ดังกล่าว โดยคำสั่งนั้นต้องเหมาะสมกับเหตุการณ์ปัจจุบัน ผู้รับคำสั่งจึงจะเต็มใจปฏิบัติตามในกรณีที่เห็นว่าสมเหตุสมผล มิใช่สั่งตามอารมณ์ งานที่สั่งจะต้องมีลักษณะที่เป็นไปได้ ถ้างานที่สั่งเป็นงานที่สุดวิสัยที่ผู้ใต้บังคับบัญชาจะทำได้ ย่อมไม่ได้รับความร่วมมือ ผู้สั่งงานจะต้องรู้ถึงความสามารถของผู้รับคำสั่ง ทรัพยากรต่างๆ ที่จะต้องใช้ และระยะเวลาที่กำหนดว่าพอเพียงหรือไม่คำสั่งจะต้องมีความสมบูรณ์ คำว่ามีความสมบูรณ์หมายความว่า เมื่อผู้ใต้บังคับบัญชารับคำสั่งนั้นแล้ว มีความเข้าใจชัดแจ้งว่าผู้สั่งต้องการให้ทำอะไรคำสั่งจะต้องมีลักษณะชัดเจนและไม่คลุมเครือ การใช้ถ้อยคำในคำสั่งจะต้องระมัดระวังหลีกเลี่ยงการใช้ถ้อยคำที่อาจแปลความหมายได้หลายแง่ ผู้ออกคำสั่งจะต้องระลึกอยู่เสมอว่าคำสั่งนั้นต้องให้ผู้รับคำสั่งเข้าใจด้วย มิใช่ว่าผู้ออกคำสั่งเข้าใจเพียงคนเดียวเท่านั้นถ้อยคำที่ใช้ในคำสั่งควรใช้ถ้อยคำที่ชวนให้ผู้รับคำสั่งเต็มใจปฏิบัติตามคำสั่งลักษณะของคำสั่งต้องไม่แฝงการวางอำนาจของผู้บังคับบัญชา ต้องใช้วิธีออกคำสั่งในรูปแบบของการจูงใจคำสั่งควรมีลักษณะเป็นการแนะนำมากกว่าคำสั่งที่มีลักษณะแบบเผด็จการ การอธิบายเหตุผลประกอบการสั่งงาน มีส่วนช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานปฏิบัติตามด้วยความเต็มใจ ผู้บังคับบัญชาบางคนไม่พอใจเมื่อสั่งงานแล้วถามลูกน้องว่า “ทำไม” ตามหลักจิตวิทยาถือว่า การที่คนเราต้องทำอะไรตามคำสั่งคนอื่นโดยไม่ทราบว่าทำไปเพื่ออะไร หวังผลอะไรจากการทำงานนั้น จะขาดความรู้สึกกระตือรือร้นในการทำงาน ฉะนั้นจึงเป็นการสมควรที่ผู้สั่งงานจะได้อธิบายเหตุผลที่ต้องทำงานนั้นให้ผู้รับคำสั่งทราบ โดยไม่แสดงอารมณ์ฉุนเฉียวจะเห็นได้ว่าผู้บังคับบัญชานั้นต้องอาศัยกลวิธีมากมายที่จะเข้าถึงผู้ใต้บังคับบัญชา ให้เข้าพร้อม ยอมที่จะกระทำภารกิจให้แก่เราอย่างเต็มความสามารถ ด้วยความพึงพอใจ และมุ่งประโยชน์ของหน่วยงานเป็นสำคัญมีเรื่องเล่าต่อกันมาของจีนเกี่ยวกับ การต่อสู้แย่งชิงอำนาจ ในช่วงของการสถาปนาราชวงศ์ฮั่น ระหว่าง หลิวปัง ชาวนาผู้ต่ำต้อย กับฌ้อปาอ๋อง นักรบผู้เก่งกาจ ไว้ว่า หลิวปัง รู้จักเลือกใช้คน และสั่งงานให้กับลูกน้องอย่างเหมาะสม เขารู้ว่าใครเชี่ยวชาญสิ่งใด ควรทำสิ่งใด ยึดผู้ปฏิบัติงานเป็นเสมือนกระจกเงา ในการทำงาน ในขณะที่ ฌ้อปาอ๋อง นั้นยึดตนเองเป็นใหญ่ ไม่ฟังคำผู้อยู่ในบังคับบัญชา ทุกสิ่งคือคำสั่งที่ต้องปฏิบัติ ผลสุดท้ายแผ่นดินจึงตกอยู่ในมือของลูกชาวนาผู้ต่ำต้อยนี้เอง หลิวปังเมื่อได้สถาปนาตนเป็นกษัตริย์ นามพระเจ้าฮั่นโกโจ มีขุนนางได้ทูลถามว่า พระองค์มีหลักการในการสั่งงานอย่างไร พระเจ้าฮั่นโกโจ จึงกล่าวว่า "พูดถึงการวางแผน ข้าสู้จางเหลียงมิได้
จางเหลียงนั่งวางแผนอยู่ในกอง บัญชาการ แต่สามารถกำหนดชัยชนะไกลนับพันลี้ พูดถึงการปกครองประเทศชาติให้ร่มเย็นเป็นสุข ข้าสู้เซียวเหอมิได้
เซี่ยวเหอรู้จักเอาใจใส่ประชาราษฎร์สนองเสบียงกรังไม่สิ้น พูดถึงการสู้รบ ข้าสู้หันซิ่นมิได้
หันซิ่นสามารถนำทหารนับหมื่นออกสู้รบอย่างกล้าหาญ รบคราใด ชนะครานั้น บุคคลทั้งสามล้วนเป็นยอดคน แต่ข้าสามารถใช้งานคนทั้งสามได้
นี่คือเคล็ดลับในการได้บัลลังก์ของข้า" จึงเห็นได้ว่า การสั่งงานที่ดีและมีประสิทธิภาพจะต้องเป็นการติดต่อสื่อสารสองทาง คำสั่ง ระเบียบ และข้อบังคับ ย่อมใช้เป็นแนวทางในการออกคำสั่ง ให้ผู้ใต้บังคับบัญชาถือปฏิบัติ การสั่งงานจะต้องเป็นไปภายในขอบข่ายแห่งคำสั่ง ระเบียบ และข้อปฏิบัตินั้นๆ ผู้บังคับบัญชาชั้นสูงจะสั่งการอย่างกว้างในด้านนโยบายและวัตถุประสงค์ขององค์การ แต่หัวหน้างานจะต้องสั่งการโดยอาศัยวัตถุประสงค์ของหน่วยงานเป็นแนวทาง การสั่งงานอาจแตกต่างกันแล้วแต่เหตุการณ์ หรือแล้วแต่ผู้ใต้บังคับบัญชาแต่ละคน บางครั้งอาจต้องการความรวดเร็วฉับพลันในการปฏิบัติ แต่บางครั้งเพียงให้ข้อเสนอแนะนำที่ควรปฏิบัติแก่ผู้รับคำสั่งก็อาจเป็นการเพียงพอแล้วก็ได้ ผู้ปกครองระดับธรรมดาใช้ความสารมารถของตนอย่างเต็มที่
ผู้ปกครองระดับกลาง ใช้กำลังของคนอื่นอย่างเต็มที่
ผู้ปกครองระดับสูง ใช้ปัญญาของคนอื่นอย่างเต็มที่
จางเหลียงนั่งวางแผนอยู่ในกอง บัญชาการ แต่สามารถกำหนดชัยชนะไกลนับพันลี้ พูดถึงการปกครองประเทศชาติให้ร่มเย็นเป็นสุข ข้าสู้เซียวเหอมิได้
เซี่ยวเหอรู้จักเอาใจใส่ประชาราษฎร์สนองเสบียงกรังไม่สิ้น พูดถึงการสู้รบ ข้าสู้หันซิ่นมิได้
หันซิ่นสามารถนำทหารนับหมื่นออกสู้รบอย่างกล้าหาญ รบคราใด ชนะครานั้น บุคคลทั้งสามล้วนเป็นยอดคน แต่ข้าสามารถใช้งานคนทั้งสามได้
นี่คือเคล็ดลับในการได้บัลลังก์ของข้า" จึงเห็นได้ว่า การสั่งงานที่ดีและมีประสิทธิภาพจะต้องเป็นการติดต่อสื่อสารสองทาง คำสั่ง ระเบียบ และข้อบังคับ ย่อมใช้เป็นแนวทางในการออกคำสั่ง ให้ผู้ใต้บังคับบัญชาถือปฏิบัติ การสั่งงานจะต้องเป็นไปภายในขอบข่ายแห่งคำสั่ง ระเบียบ และข้อปฏิบัตินั้นๆ ผู้บังคับบัญชาชั้นสูงจะสั่งการอย่างกว้างในด้านนโยบายและวัตถุประสงค์ขององค์การ แต่หัวหน้างานจะต้องสั่งการโดยอาศัยวัตถุประสงค์ของหน่วยงานเป็นแนวทาง การสั่งงานอาจแตกต่างกันแล้วแต่เหตุการณ์ หรือแล้วแต่ผู้ใต้บังคับบัญชาแต่ละคน บางครั้งอาจต้องการความรวดเร็วฉับพลันในการปฏิบัติ แต่บางครั้งเพียงให้ข้อเสนอแนะนำที่ควรปฏิบัติแก่ผู้รับคำสั่งก็อาจเป็นการเพียงพอแล้วก็ได้ ผู้ปกครองระดับธรรมดาใช้ความสารมารถของตนอย่างเต็มที่
ผู้ปกครองระดับกลาง ใช้กำลังของคนอื่นอย่างเต็มที่
ผู้ปกครองระดับสูง ใช้ปัญญาของคนอื่นอย่างเต็มที่
บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย อิฐ ณ ลาซาล ใน วรรณกรรมนิทัศน์
