การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ  หมายถึง  การจัดกิจกรรมที่สอดคล้องกับการดำรงชีวิต เหมาะสมกับความสามารถและความสนใจของผู้เรียน โดยให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมและลงมือปฏิบัติจริงทุกขั้นตอน จนเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง (นคร พันธ์ณรงค์  อ้างอิงใน http://www.yupparaj.ac.th/education/topic203.doc) ซึ่งหลักในการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญมีหลักการที่สำคัญดังนี้                    

1.1.   ให้ผู้เรียนเป็นผู้สร้างความรู้ด้วยตนเอง   โดยการ

            แสวงหาข้อมูล  

1.1.2   ศึกษาทำความเข้าใจ

1.1.3   คิดวิเคราะห์

1.1.4  ตีความ

1.1.5  แปลความ

1.1.6  สร้างความหมายแก่ตนเอง

1.1.7  สังเคราะห์ข้อมูล

1.1.8  สรุปข้อความรู้

1.2  ให้ผู้เรียนมีบทบาทและมีส่วนร่วมในกระบวนการเรียนรู้ให้มากที่สุด

1.3  ให้ผู้เรียนมีปฏิสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน และได้เรียนรู้จากกันและกัน ได้แลกเปลี่ยนข้อมูล ความรู้ ความคิด  และประสบการณ์แก่กันและกันให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้

         ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ "กระบวนการ"  ควบคู่ไปกับ "ผลงาน/ข้อความรู้ที่สรุปได้"

1.5  ให้ผู้เรียนนำความรู้ที่ได้รับไปใช้ในชีวิตประจำวัน

การเรียนรู้โดยยึดผู้เรียนเป็นสำคัญเป็นแนวทางการจัดการเรียนรู้อย่างมีความสุข  เป็นสภาพการจัดการเรียนรู้ในบรรยากาศที่ผ่อนคลาย เป็นอิสระ ยอมรับความแตกต่างของบุคคล   มีความหลากหลายในวิธีการเรียนของผู้เรียน  และเปิดโอกาสให้ผู้เรียนพัฒนาตนเองให้เต็มศักยภาพซึ่งจะทำให้ผู้เรียนเกิดการพัฒนาอย่างรอบด้าน รักการเรียนรู้อันจะส่งผลให้ผู้เรียนเห็นความสำคัญของการเรียนรู้  และ ต้องการเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ซึ่งแนวทางจัดการเรียนรู้เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีความสุข   มีแนวทางที่สำคัญคือ

    สิ่งที่เรียนต้องเป็นเรื่องใกล้ตัว  มีความหมาย  สอดคล้องกับการดำรงชีวิตของผู้เรียน บทเรียนควรจะเริ่มจากง่ายไปหายาก และมีความต่อเนื่องในเนื้อหาวิชา
    กิจกรรมการเรียนต้องมีความหลากหลาย   น่าสนใจ  เร้าใจที่จะปฏิบัติเปิดโอกาสให้ผู้เรียนทุกคนมีส่วนร่วมในกิจกรรม  ได้ลงมือปฏิบัติ สัมผัสจับต้องด้วยตนเอง  และเป็นกิจกรรมที่มุ่งพัฒนากระบวนการคิด ตลอดจนพัฒนาทักษะชีวิตและสังคม
    สื่อการเรียนน่าสนใจ มีความหลากหลาย   ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการทำ การใช้ เป็นสื่อที่สามารถสร้างความเข้าใจได้ชัดเจน    สอดคล้องกับกิจกรรมและจุดประสงค์ที่กำหนด  จนผู้เรียนเกิดความคิดรวบยอด หรือสร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง
    การประเมินผล  ควรมุ่งเน้นการประเมินผลเพื่อพัฒนาศักยภาพของผู้เรียนเป็นรายบุคคล ไม่กดดันหรือสร้างความเครียด และควรเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ประเมินตนเอง ประเมินซึ่งกันและกัน เพื่อสร้างความภาคภูมิใจ และเติมพลังการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียน
    ปฏิสัมพันธ์ระหว่างครูกับผู้เรียน  ควรแสดงออกด้วยความรัก  ความเมตตา  มีความอาทรซึ่งกันและกัน ยอมรับในความแตกต่างซึ่งกันและกัน เชื่อมั่นในศักยภาพของกันและกัน เปิดโอกาสให้ได้แสดงความสามารถและพัฒนาตนเองอย่างเต็มที่ตามแบบของตนเอง
    ครูควรให้การเสริมแรงและสนับสนุนให้ผู้เรียนประสบความสำเร็จ  ซึ่งจะส่งผลให้ผู้เรียนเกิดความสุข เกิดการยอมรับและเห็นคุณค่าของตนเอง มีความกล้าที่จะเผชิญกับปัญหา กล้าที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ มีเจตคติที่ดีต่อตนเอง บุคคลอื่นและสิ่งต่าง ๆ รอบตัว
    ครูไม่ควรใช้อำนาจกับผู้เรียน ไม่เข้มงวดจนผู้เรียนเกิดความเครียด  ซึ่งจะเป็นการสกัดกั้นความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ และการกล้าแสดงออกที่หลากหลายของผู้เรียน

สรุปได้ว่าการเรียนรู้อย่างมีความสุขนั้น  ครูผู้สอนจำเป็นต้องจัดให้เกิดขึ้นตลอดเวลาทั้งในระหว่างการเรียนรู้ และ หลังการเรียนรู้แล้ว การที่ครูจะจัดการเรียนรู้ให้ผู้เรียนมีความสุขนั้น ที่สำคัญครูจะต้องมีความสุขในการจัดการเรียนรู้ด้วย  ยอมรับในความสำคัญของผู้เรียน พร้อมที่จะเปิดโอกาสที่เหมาะสมให้กับผู้เรียนทุกคน และ พร้อมที่จะเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ร่วมกันกับผู้เรียน ซึ่งครูและนักเรียนควรจะมีการปรับปรุงบทบาทของตนเองตามแนวทางการจัดการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

บทบาทครูและบทบาทผู้เรียนในการจัดการเรียนรู้โดยยึดผู้เรียนเป็นสำคัญ

            1. บทบาทครู

    ศึกษามาตรฐานการศึกษา และ วิเคราะห์หลักสูตร
    วางแผนการสอน   กำหนดเป้าหมาย  และจุดประสงค์การเรียนรู้

      ร่วมกับผู้เรียน

    นำกระบวนการวิจัยในชั้นเรียนเข้ามาใช้ในการสอน
    ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ

และการเรียนรู้อย่างมีความสุข ร่วมกับผู้เรียน

    เตรียมวัสดุ  อุปกรณ์  สื่อการเรียนรู้
    ดูแลกระบวนการเรียนรู้  กระตุ้นให้ปฏิบัติ  ให้คำแนะนำ
    นำอภิปราย  ช่วยผู้เรียนประมวลสรุปข้อเรียนรู้
    เสริมความรู้   และ ส่งเสริมการนำความรู้ไปใช้
    วัดผล  ประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียนตามสภาพจริง
    บันทึกสรุปผลการสอน
    วิเคราะห์เพื่อปรับปรุงการเรียนการสอน

            2. บทบาทผู้เรียน

    ร่วมกำหนดเป้าหมาย และ จุดประสงค์การเรียนรู้
    ร่วมวางแผน  ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้
    สร้างความรู้ด้วยตนเอง  โดยการแสวงหาข้อมูล  ศึกษาทำความเข้าใจ คิดวิเคราะห์ ตีความ แปลความสร้างความหมายแก่ตนเองสังเคราะห์ข้อมูล สรุปข้อความรู้
    มีส่วนร่วมในกระบวนการเรียนรู้  
    มีปฏิสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน และเรียนรู้จากกันและกัน
    เรียนรู้กระบวนการควบคู่ไปกับผลงาน / ข้อความรู้ที่สรุปได้
    นำความรู้ที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน

จะเห็นได้ว่าบทบาทของครูในการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญนั้น คือจะอยู่ในฐานะผู้คอยอำนวยความสะดวกโดยจัดสภาพแวดล้อมการเรียน บรรยากาศการเรียน วิธีการเรียนเรียนและสื่อวัสดุอุปกรณ์ในการเรียนให้เอื้อต่อการเรียนรู้ด้วยตนเอวของผู้เรียน ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ด้วยตนเอง ได้พัฒนาองค์ความรู้ต่าง ๆ ด้วยตนเอง การเรียนรู้นั้น ๆ จึงจะเป็นสิ่งที่มีความหมายต่อผู้เรียน